Sebze ve Meyveler İle Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un 1 Ocak itibariyle yürürlüğe girmesiyle birlikte, kanun ve sistem hakkında yeteri bilgi sahibi olamayan meyve sebze sektöründeki bazı paydaşlar çeşitli sıkıntılar yaşamaya başladı. Ürünlerin tarladan tüketiciye ulaşıncaya kadar izlediği süreçlerin takibi yapılacak olan sistemi daha iyi kavramak ve kafanızdaki soruların giderilmesine yardımcı olmak için Yeni Hal Yasasını ve Gümrük ve Ticaret bakanlığı tarafından yayınlanan tebliğ uygulamaları hakkında kısaca bilgi vermek istedik.
Hal Kayıt Sistemi’ne kayıt olmak şart
Öncelikli olarak meyve sebze ticaretinde yer alan bütün kişi, kurum, kuruluş, şirket, komisyoncu, tüccar gibi bütün kesimlerin öncelikli olarak Hal Kayıt Sistemi’ne kayıt olmaları gerekiyor. Hal içerisinde faaliyet gösterenlerin Hal Müdürlükleri’nde kayıt işlemleri 1 Ocak itibariyle tamamlanmışken, dışarda olanların ise kayıt olması için 30 Haziran 2012’ye kadar süre tanındı. Hal dışında faaliyet gösterenler ise faaliyet gösterdikleri Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın il müdürlüğüne giderek kayıt yaptırmaları gerekmekte. 30 Hazirana kadar kayıt yaptırmayanlar ise bu zamandan sonra kayıt yaptırmadıkları sürece meyve sebze ticareti içerisinde kendilerine yer bulamayacaklar.
Örneğin; Hem marketi hem lokantası olan biri, her sıfatı için ayrı ayrı kayıt yaptıracak.
Bildirim nedir?
Malların alımı, satımı ve devrini yapan gerçek veya tüzel kişilerin toptan satış miktarı veya üzerindeki malların üretildiği yerden veya girdiği gümrük kapısının bulunduğu yerden sevkinden önce sisteme yapacakları beyana bildirim denir.
Malların sevkinden önce bildirim zorunluluğuna bir yıl geçiş süresi verildi. Buna göre 1 Ocak 2013 yılına kadar, malların sevk edildiği yere gidinceye kadar ki süre içerisinde bildirimde bulunulabilecek. Ancak 2013 yılından itibaren malın sevkinden önce bildirim yapılmak zorunlu olacak.
Bildirimi kim yapabilecek?
Bildirimi, Hal Kayıt Sistemi’ne kayıt olanlar yapabilecek. Hal Kayıt Sistemi’ne kaydolanlara, kullanıcı adı ve şifresi verilecek. Bu şifre ile www.hal.gov.tr adresinden bildirimde bulunup, bildirimlerini tamamlayabilecekler.
Ancak hal dışında faaliyet gösterenlerde bildirim yapmak için 30 Haziran 2012 tarihine kadar, üreticilerde ise 1 Ocak 2013 yılına kadar kayıt olma zorunluluğu aranmayacak.
Bildirim nasıl yapılacak?
Bildirim Hal’e direkt yapılabileceği gibi sistemin internet sayfası üzerinden de yapılabilecek. Ayrıca ilerleyen süreçte açılacak olan çağrı merkezi üzerinden telefonla da yapılabilecek.
Yasanın yürürlüğe girmesinin ardından Hal Kayıt Sistemi’nde yaşanan sıkıntı nedeniyle bir süre internet üzerinden bildirim yapılamaması üzerine de Ek 1 – Hal Kayıt Sistemi Bildirim Formu ile bildirim yapıldı. Bu formda bildirimde bulunanın imza atması yeterlidir ve kaşe atma zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu form da zaten sadece sistem çalışmadığı zamanlarda kullanılmak amacıyla hazırlanmıştır. Sistem çalıştığında hal kayıt sistemi üzerinden bildirim yapılarak künye oluşturulması gerekmektedir.
Ayrıca 16 Şubat 2012 tarihi itibariyle sistemin internet üzerinden sağlıklı olarak çalışmasıyla birlikte de bu formun doldurulmasına gerek kalmamıştır. Çünkü bildirimler internet üzerindeki formlar üzerinden yapılmaktadır.
Bildirim yapılırken dikkat edilmesi gereken bir başka husus da, her mal için ayrı ayrı bildirimde bulunulması gerektiği. Yasayla birlikte sadece domates, fasulye diye bildirimde bulunulamayacak.
Örneğin;
Sevk edilecek 5 ton Çalı Fasulyesi ile 3 ton Ayşe Kadın Fasulyesi için tek bildirimde bulunulamayacak. Çalı Fasulyesi için ayrı, Ayşe Kadın Fasulyesi için ayrı bildirimde bulunulacak.
Künye ve künye numarası nasıl oluşacak?
Bildirim yapıldıktan sonra, sistem tarafından bu işleme ilişkin bir künye oluşturulur. Künye numarası ile malın üretim yeri, cinsi, miktarı, hangi üretici ve işletmeye ait olduğu gibi birçok bilgiye ulaşılabilecek. Hem de ürünlerin kayıt dışı satışının önüne geçilecek ve denetimlerde de büyük kolaylık sağlayacak. Söz konusu künye ile girişi yapılan ürünlerin her satışında perakende satış yapacak müşteriye verilecek yeni bir alıcı künyesi oluşacaktır. Tüketiciler perakende satış noktalarında bu künye üzerinden ürünle ilgili sorgulama yapabileceklerdir. Böylece Hem ürünlerin kayıt dışı satışının önüne geçilecek hem de tüketicinin denetime katılımı sağlanarak denetimlerde büyük kolaylık sağlanacaktır.
1 Ocak 2013 tarihine kadar kullanılacak olan künye sistemi, bu tarihten itibaren barkodlu etikete dönüşecek ve bu etiketler ürünlerin ya da kap veya ambalajlarının üzerinde yer alacak.
