Ülkemiz genelinde tarım alanlarındaki hızlı küçülmenin yanı sıra buğday üretim alanlarındaki daralma da dikkat çekiyor. TÜİK verilerine göre son 20 yıllık süreçte buğday üretim alanımız %27 oranında daralırken, hızlı artan nüfusumuza karşın buğday üretimimizin 20 milyon ton civarında sabitlendiği görülüyor. Bu durum iki şekilde ifade edilebilir; birim alanda verim artışı ya da istatiksel yanlışlık. Zira, ABD Tarım Bakanlığı tarafından Türkiye’nin 2019 yılı buğday üretimi 17,5 milyon ton olarak verilmiştir.

Üretim alanı her geçen yıl daralan buğdayda ithalatımız giderek artmaktadır. 2018 yılında 5,8 milyon ton buğday ithalatı ile rekor kırılırken, 2019 yılında %69 artışla ithalatımız 9,8 milyon tona ulaşmış ve 2,3 milyar dolar kaynak aktarılmıştır. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre 2019 yılında tarıma verilen destek 17 milyar TL olurken, aynı yıl buğday ithalatına ödenen dövizin karşılığı 13 milyar TL’ye yaklaşmıştır.

Bu yıl buğday ithalatının bir önceki yıldan daha da fazla olacağı görülüyor. 2019 yılının Ocak-Temmuz döneminde 4,3 milyon ton olan ithalat, bu yılın aynı döneminde %16 artışla 5 milyon ton olarak gerçekleşti. Bu yıl için tarımsal destekleme bütçesi 22 milyar TL olmakla birlikte, buğday ithalatına ödenen dövizin karşılığı şimdiden 8 milyar TL’ye yaklaştı.

Çiftçimizin buğday üretiminden neden çekilmekte olduğu, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Buğday Raporu’ndan anlaşılıyor. Çiftçi 2015 yılında 1 kg buğdaydan eline geçen parayla aldığı gübre miktarı 2019 yılında aynı kalırken, mazot miktarı %5, tohum miktarı %16 gerilemiştir. Alım gücü gerileyen çiftçinin üretimden çekildiği görülüyor.

Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından Mayıs ayı başında sert ekmeklik buğdayın kg alım fiyatı geçen yıla göre %22 artışla 2020 yılı için 1,65 TL olarak açıklanmış olmasına rağmen, TÜİK verilerine göre çiftçinin ülke genelinde buğday satışından eline geçen fiyat Mayıs ve Haziran aylarında 1,47 TL iken, Temmuz ayında 1,52 TL’ye ancak yükselebilmiştir.

Tarım sektörünün genelinde olduğu gibi buğday üretiminde de göze çarpan öncelikli sorunlar verim, kalite, girdi maliyetleri ve pazarlama kanalları olarak öne çıkıyor. Bu sorunlar kalıcı bir şekilde çözülemediği sürece, tarım arazilerindeki küçülme ve gıdada dışa bağımlılığın artması bekleniyor.