Muhtarlık Biriminin Tarihçesi
Günümüzde olan şekli ile Muhtarlık birimlerinin temelleri ilk olarak 1829 senesinde İstanbul’da atılmıştır. II. Mahmut Yeniçeri Ocağı’nı ortadan kaldırması sonucu Yeniçerilerin yokluğunda tehlikeye meydan vermemek ve küçük birimlerin güvenliğini koruyabilmek için muhtarlık teşkilatını kurmuştur. Bu birimlerin düzenlenmesi ise yasal olarak ilk kez 1864 senesinde gerçekleşmiştir. Bu yasanın adı Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi olarak bilinmektedir. 1876 senesinde yapılan İdare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi ile muhtarların görevleri daha ayrıntılı ve net bir şekilde ortaya koyulmuştur. Ancak bu yasa ile muhtarlıklar ve mahalli yönetimler ile ilgili bütün düzenlemeler yürürlükten kaldırılmış ve bunun neticesinde muhtarlık görevleri son bulmuştur. Mahalle muhtar ve ihtiyar heyetleri, 1913 tarihli İdare-i Umumiye-i Vilayet Kanunu ile kaldırılmış olduğu halde, varlıklarını mahallelerdeki kamu hizmetlerinin bir gereği olarak 1933 yılına kadar fiilen sürdürmüşlerdir. Bu tarihte çıkartılan 2295 sayılı kanunla varlığı sona erdirilen kuruluşun görevlerini, zabıta ve belediye gibi bazı kuruluşların yapması öngörülmüştür. Ancak. 10 yıllık bir uygulama mahalle muhtarlığının boşluğunun doldurulmasının mümkün olmadığı görüldüğünden, 1944 tarihli ve 4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetlerinin Teşkiline Dair Kanun ile Kanunun uygulama şekil ve esaslarına dair 1945 tarihli tüzük çıkarılmıştır ve bugünkü şeklini almıştır. Günümüzde varlığını koruyan ve muhtarlık mahalle yönetimini düzenleyen yasa 05.04.2004 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı ile kabul edilmiştir. Türkiye’de yaklaşık olarak 53 bin adet muhtar bulunmaktadır.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Muhtarlıklar Müdürlüğü
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Dr. Kadir Topbaş’ın talimatı ile 2005 yılında Muhtarlar Hizmet Birimi kurulmuştur. Mahallelerde Belediye hizmetlerinin sağlıklı yapılmasını ve muhtarların mahallelerindeki sorunların direkt olarak iletmelerini sağlamak amacı ile oluşturulan birim, 2005-2016 yılları arasında Halkla İlişkiler Müdürlüğü bünyesinde hizmet vermiştir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Meclisi 11.09.2014 tarihli ve 1309 sayılı karar ile Kırsal Hizmetler Destek Şube Müdürlüğü kurulmuştur. Bu müdürlük 151 kırsal mahallenin doğal dokusunu ve bölgede yaşayan halkın sahip olduğu sosyal kültürel değerlerini muhafaza ederek tarım ve hayvancılığı desteklemek amacıyla faaliyet ve hizmetlerde bulunmak, ekonomik kalkınmayı desteklemek ve yaşam standardını yükseltmek amacıyla kurulmuştur. Mart 2016 tarihinde Kırsal Hizmetler Destek Şube Müdürlüğü Muhtarlar Hizmet Birimini de bünyesine alarak toplam 959 mahalle/muhtara hizmet vermek üzere Gıda Tarım ve Hayvancılık Daire Başkanlığı’na bağlı Muhtarlıklar Şube Müdürlüğü’ne dönüştürülmüş ve çalışmalarını Bayrampaşa Yerleşkesinde sürdürmektedir.
Muhtarlıklar Şube Müdürlüğü İdari Teşkilatı; müdür, müdür yardımcısı, şef, memur, sözleşmeli personel, işçi ve diğer personelden oluşur. Müdürlüğün görevleri şunlardır;
- Mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde ayni yardım ve desteği sağlamak.
- Mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurarak hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışmak.
- Muhtarlardan, MBS ( İçişleri Bakanlığı tarafından geliştirilen Muhtarlık Talepleri Bilgi Sistemi) ‘den, Belediyeye bağlı Beyaz Masadan gelen Muhtarlık ve mahalle bazlı talepleri ilgili müdürlüklere ve kurumlara gönderip takibini yapmak.
- Taleplerden çözülenlerin bilgisini, çözülemeyenlerin gerekçesini MBS’ye Belediyenin Beyaz Masa Sistemine işlemek ve ilgililerine bilgi vermek.
- Yürüttüğü işlerle ilgili düzenli veri toplamak, raporlamak ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarıyla paylaşmak. Müdürlüğün görev alanına giren konulara ilişkin olarak yapılan toplantılara katılmak.
- Mahallenin yaşam kalitesini yükseltmek için mahalle bazında ortak ihtiyaçların tespiti ve önceliklerin belirlenmesi adına her türlü araştırma vb. çalışmaları yapmak veya yaptırmak.
- Muhtarlarla ilgili oluşturulan projelerde yer almak, katkıda bulunmak.
- Muhtarların ve mahallenin genel bilgilerini tutmak ve ilgili kurum ve kuruluşlar ile mahallenin ve muhtarlığın bilgilerinin coğrafi ve elektronik veri tabanlı envanter çalışmalarını yapmak veya yaptırmak.
- Hizmet sunum kapasitesini geliştirmek amacıyla ilgili kişi, kurum, kuruluş ve STK’lar ile koordinasyon ve iş birliği yapmak.